Güneş, çok önemli;  ısı, ışık, enerji ve yaşam kaynağıdır. Güneş ışığı mutluluk verir ve D vitamini sentezinden sorumludur. Ancak güneş ışınlarına bilinçsizce maruz kalmak öncelikle güneş yanığı ile birlikte kahverengi renk değişiklikleri, foto alerji ve güneşle tetiklenebilen pek çok hastalığa neden olabilir. Uzun vadede ise deride tamiri mümkün olmayan DNA hasarına yol açan başta malign melanom olmak üzere deri kanserleri, göz ve deride erken yaşlanma bulguları kendini gösterir. Bu nedenle zararlı etkilerine maruz kalmadan güneş ışığından yararlanmak amaçlanmalıdır.
İçindekiler
Güneş Yanığı Nedir, Nasıl Oluşur?
Güneş Yanığının Nedenleri
Güneş Yanığı Belirtileri
Bebeklerde Güneş Yanığı
Bebeklerde Güneş Kremi Kullanımı
Güneş Kremi Seçerken Nelere Dikkat Edilmeli?
Güneş Kremi Nasıl Kullanılmalı?
Güneş Yanığı Cilt Kanserine Neden Olabilir
Güneş Yanığı Nasıl Geçer?
Güneş Yanığı Nasıl Geçer, Tedavisi Nedir?
Güneş Yanığı Nedir, Nasıl Oluşur?
Güneş yanığı derinin güneş ışığına kısa sürede ve yoğun olarak maruz kalması sonucu oluşan deri rahatsızlığıdır. Uzun süre güneşe maruz kalındığında ultraviyole ışınları; ciltte önce kızarıklık, daha uzun süreli hasarlarda da içi su dolu baloncuklara sebep olur. Kızarıklık, ağrı, şişme güneşten 2-4 saat sonra başlar, 24 saatte maksimuma ulaşır. Bu birinci derece yanıktır. İçi su dolu kabarcıklar olduğunda yanık artık ikinci derece olmuş demektir. Üçüncü derece yanıklarda kabuklanmalar olur, güneş üçüncü derece yanığa sebep olmaz.
Güneş Yanığının Nedenleri
Güneş yanığının nedeni derinin aşırı miktarda ultraviyole ışınlarına maruz kalmasıdır. Ultraviyole ışınları 3 farklı ışın üretir. Bunlar UVA, UVB ve UVC ışınlarıdır.
UVA Işınları
UVA ışınları UVB ışınlarından daha az etkili ancak derinin daha alt katmanlarına kadar etki edebilir. Deriye elastikiyet kazandıran doku yani dermiş tabakasını tahrip eder. Uzun süre UVA ışınlarına maruz kalmak deriyi vaktinden önce yaşlandırır.
UVB Işınları
UVB ışını derinin epidermis adı verilen üst kısmını etkiler. Deri yüzeyinde fazla miktarda maruz kalınan UVB ışını ile kızarma, şişme ve ağrıya oluşur.
UVC Işınları
UVC ışınlar diğer iki ışına göre tehlikesiz ışınlardır. Atmosfer tarafından filtre edildiği için ekstra koruma mekanizmasına gerek yoktur.
Güneş yanığına neden olan UVA ve UVB aynı zamanda deri kanserine neden olmaktadır.  Güneş ışınları dışında güneş yanığına solaryum ve fototerapi gibi ultraviyole ışını üreten diğer kaynaklarda neden olabilir.
Güneş yanığı oluşmasına etki eden diğer faktörler, hastanın deri rengi ile ifade edilen deri tipi, ışığın etki süresi ve şiddeti, deniz kenarı ve yüksek rakımlı yerler, ışığın yansıması, çocukluk çağı olarak sayılabilir. Güneş ışını hasarı birikici özellik gösterdiğinden çocukluktan itibaren fazla maruz kalmak ve güneş yanığı geçirmek, ileriki yaşlarda deri kanseri riskini birkaç kez arttırır. Açık ten, renkli göz, sarı-kızıl saçlı kişiler güneş yanığına özellikle duyarlıdır. Her 300 metre yükseklikte enerjide %5 artış olur. Güneş enerjisi,  su ve ıslak giysilerden geçer. Asfalt, kum ve kar ile enerji yansıması artar.
Güneş Yanığı Belirtileri
Güneş yanığının belirtileri kişiden kişiye değişebilir.  Belirtilerin farklılaşmasını derinin cinsi, ultraviyole ışınlarına maruz kalınma süresi etkiler. Özellikle beyaz tenli ciltlerin koyu tenli ciltlere göre güneş yanığı olma riski daha fazladır. Koyu renkli deri de çok fazla UV ışınına maruz kalırsa güneş yanığı olabilir. Yine de koyu renkli deri daha fazla melanin pigmenti bulunması nedeniyle beyaz tenli deriye göre güneş ışığını yanık olmadan daha fazla tolere edebilir.  Güneş yanığı belirtileri aniden ortaya çıkmayabilir, belirtiler kişiden kişiye göre değişebilir.
Güneş yanığının en belirgin özelliklerini şöyle sıralayabiliriz;
Kızarık ve ağrılı deri yüzeyi (eritem)
Normalden daha sıcak ve gergin bir deri.
Birkaç güne pullanıp, soyulmaya başlayan deri.
Güneş yanığı, aşırı UV teması sonrası gelişen kızarıklık, yanma, ağrı, su dolu kabarcık oluşumu ve inflamasyon ile karakterize bir tablodur. Yeterli süre ve dozda UV maruz kalma 2-6 saat sonra başlar, 12-24 saat içinde maksimum düzeye ulaşır. Birinci haftanın sonunda deride soyulma görülür, daha sonra pigmentasyon ve lentigo adı verilen kahverengi lekeler gelişebilir. Şiddetli güneş yanığı ise aşağıdakilere belirtilere neden olabilir:
Deride sertleşme
Deride şişme(ödem)
Üşüme
Yüksek ateş (38 derece ve yukarısı)
Halsizlik
Hızlı nabız ve nefes alma
Susuzluk hissi
Gözlerin ışığa hassas hale gelmesi
Mide bulantısı ve baş ağrısı
Bebeklerde Güneş Yanığı
Çocukların cildi, yaşamın ilk yıllarında çok ince olduğu için güneşe karşı hassastır. Ailelerin çocukları dışarı çıkarırken mutlaka güneş koruyucu sürmeleri gerekir. Güneş kremi seçerken de mineral filtre içermesi ve bebeğe alerji yapmayacak özellikte olmasına dikkat edilmelidir. Kimyasal filtre içeren güneş kremlerinde alerji riski daha yüksektir. 1 yaş altı bebeklerin cildi büyük çocuklara göre daha hassastır ve uygulanan her türlü kremin emilimi daha fazladır. Bu nedenle 1 yaş altı güneş kremi seçerken mutlaka doktora sorulmalıdır.
Bebeklerde Güneş Kremi Kullanımı
Çok açık tenli, renkli gözlü çocuklar ile 1 yaş altı bebeklerde 50 faktör ve üzeri güneş kremleri tercih edilmelidir. Ten rengi koyu, esmer çocuklarda ise 30 faktörlü güneş kremi yeterli olur. Çocuklar dışarı çıkarılmadan en az 15-20 dakika önce krem uygulanmalıdır. Güneş kreminin koruma süresi en fazla 3-4 saattir. Eğer çocuk yarım saatten fazla dışarı zaman geçirecekse güneş kreminin sık sık yenilenmesi gerektiği unutulmamalıdır.
Bazı güneş kremleri çocuklarda cilt alerjilerine sebebiyet verebilir. Bunun için test edilmelidir. Güneş kremi güneşe çıkmadan bir gün önce çocuğun koluna küçük bir alana sürülür ve yara bandı ile kapatılır. Ertesi gün dışarı çıkıldığında, güneşin altındayken yara bandı çıkarılır. Eğer 15 dakika içinde o bölgede kızarıklık, şişlik ya da kaşıntı olmuyorsa bu güneş kremi kullanılmaya devam edilebilir. Geçen seneki tatilden kalan güneş kremleri ise asla kullanılmamalıdır.


 
Güneş Kremi Seçerken Nelere Dikkat Edilmeli?
Bebek ve çocuklarda 20-30 koruma faktörü yeterlidir.
Çok açık tenlilerde 30 faktör uygundur.
Ürün, kısa ve uzun ultraviole ışınlardan korumalıdır. (UVB ve UVA)
Ürünlerdeki bazı maddeler alerjik cilt cevaplarına yol açabilmektedir. Bunlar PABA içeren ürünlerdir. Alerjik reaksiyon olup olmayacağını kontrol etmek için şu testi uygulayın: Çocuğunuzun ön kolunda bir santimetrelik alana bir gün öncesinden üründen bir parça sürün.  Üzerine yara bandı yapıştırın.  Bir gün sonra yara bandını çıkarın ve çocuğunuzu güneşe çıkarın (Vücudunun diğer bölgeleri giysi ile korunurken). Herhangi bir kızarıklık gelişirse o bölgede başka bir ürün kullanın.
Suda koruma için ürünlerde 2 özellik vardır. “Waterproof” 4 kere 20 dakikalık suya girmede koruma sağlamaktadır.  “Waterresistant” 2 kere 20 dakikalık suya girmede koruma sağlamaktadır
Güneş Kremi Nasıl Kullanılmalı?
Güneş kremi güneş altında değil, güneşe çıkmadan önce vücuda uygulanmalıdır.
Yaşamın ilk altı ayında bebeklerin doğrudan güneş ışığına maruz kalmamalarına dikkat edilmelidir. Doktora danışılmadan güneş kremi sürülmemelidir.
Güneşe çıkmadan 15-30 dakika önce daha büyük çocuklara güneş kremi sürülmelidir. Özellikle giysilerin korumadığı alanlara dikkat edilmelidir.
Çocuklar ilk başta birkaç dakika, daha sonra 20 dk’ya kadar doğrudan güneş ışığına çıkarılabilir.
Bebeğiniz altı aylık olduktan sonra çantanızda mutlaka güneş kremi bulundurmalısınız.
Güneşe maruz kaldığında çocuğunuza gölgelikli şapka takın. Bunun dışında denize bile girse vücudunun üst kısmını koruyacak bir giysi giydirin. Giysiler hafif ancak sık dokunmuş olmalıdır.
Çok sıcak havalarda dışarıdaki kalışınızı günün erken veya geç saatlerinde yapın. Mümkün oldukça günün ortasında dışarıda bulunmayın.
Su ile oynayan çocuklarınıza suya dayanıklı güneş kremi sürün. Oyun bitince kurulayın ve tekrar güneş kremi sürün.
Çocuğunuz herhangi bir ilaç kullanıyorsa ışığa duyarlılık yaratmadığından emin olun.
Çocuğunuz için en iyi örneği siz oluşturun ve kendinizi de güneşten koruyun.
Güneş Yanığı Cilt Kanserine Neden Olabilir
Cilt kanserininen önemli nedeni, çocukluk çağındaki güneş yanıklarıdır. Hayatında bir kere su toplamış güneş yanığı olan bir çocuğun, cilt kanserine yakalanma riski yanığı olmayanlara göre iki kat fazladır. Her yanık ile bu risk iki kat artar. Cilt kanserinden korunmanın en iyi yolu, cilt yanıklarını önlemektir.
Güneş Yanığı Nasıl Geçer?
Güneş yanığında ağrı ve sıcaklık hissi, 48 saat sürer. Nemlendirici kremler günde üç kere uygulanırsa kişiyi rahatlatır. Bu kremlere iki gün devam edilmelidir. Çok kalın, yağlı merhemler kullanılmamalıdır. Bu durum kişiyi daha sıcak tutarak terlemesini engeller.
Soğuk banyo yaptırılabilir ve yanık yerler günde birkaç kez soğuk su ile ıslatılmış steril bir bezle silinebilir. Küçük bir havluyu su ile ıslatın ve yanık olan alanlara hafifçe uygulayın. Bunu 15 dakika kadar uygulayın ve gün içinde 4-5 kere tekrarlayın.
Yanıklar olduğunda çocuğa bol su içirilmelidir. Bu durum, hastalık hissini önler.
Bir hafta içinde soyulmalar başlar, deriye nemlendirici kremler sürmek gerekir. Vazelin uygulamayın çünkü bu hava temasını önler ve hava teması iyileşme için gereklidir.
Deri su toplar ve patlarsa, üzerindeki ölü deriyi temiz, küçük bir makasla temizlemek gerekir. Sonra da antibiyotikli bir krem sürülmelidir.
Merhemi günde üç kez yıkayıp, tekrar sürmek gerekir. Derinin su topladığı durumlarda, bir sağlık kuruluşuna başvurulup tedaviye başlanmalıdır.
Güneş yanıklarında yapılan sık yanlışlıklardan biri; yanık yerine, diş macunu, yoğurt veya yoğun merhemler sürmektir. Bunların hem faydası yoktur, hem de temizlenmesi zordur. Diğer bir hata da güneşten koruyucu losyonlarla, bronzlaştırıcı losyon veya yağları karıştırmak, koruyucu yerine bronzlaştırıcı kullanmaktır.
Güneş Yanığı Nasıl Geçer, Tedavisi Nedir?
Güneş yanığı tedavisi ilk müdahale çok önemlidir. 2. ve 3. derece yanıklarda ise vakit kaybetmeden en yakın hastane kuruluşuna başvurulmalıdır. Güneş yanığı durumunda yaranın acısını alıp kişiyi rahatlatacağı düşüncesi ile yanık bölgesine yoğurt ve diş macunu sürülmesi son derece yanlış bir uygulamadır. Tıbbi etkisi bilinmeyen ve bakteri üremesine yol açabilecek bu maddelerin yanık sahasında sürülmesinden mutlaka kaçınılması gerekmektedir. Bunun yerine doktorun önereceği ilaçlar ve uygulamalardan faydalanılmalıdır.
İkinci derece yanıklar su toplaması ile karakterlidir ve birinci derece yanıklardan daha derin bir yanık yaralanmasına işaret eder. Su toplaması olan güneş yanığı sahaları açık yara olarak kabul edilmelidir ve bir plastik cerrah tarafından yapılacak değerlendirmenin ardından kimi hastalarda kapalı pansumana geçilmesi gerekebilmektedir. Su toplaması olan sahanın genişliği arttıkça, bu durumun vücut için daha belirgin zarara yol açacağı unutulmamalıdır. Özellikle kronik böbrek yetmezliği, alkolizm, kalp hastalığı gibi ek hastalıkların ya da durumların varlığında, geniş yüzeyleri kaplayan ikinci derece yanıklarda damar içi yoldan serum tedavisi gerekebilmektedir. Güneş yanığı olan hastalarda sıklıkla 5-7 gün içerisinde tam iyileşme beklenmektedir.